آیا می‌دانستید سیاره‌ی مریخ هم دُم دارد؟
مجله علمی ایلیاد - ناسا موفق به کشف دُمی نامرئی، پیچ‌خورده و مغناطیسی شده است که با گردش مریخ به دور خورشید، به دنبال آن حرکت می‌کند. این دُم به دلیل اثرات بادهای خورشیدی به وجود آمده است و می‌تواند گریختن جو مریخ به سوی فضا را توضیح دهد.
این کشف منحصربه‌فرد از بررسی‌های صورت گرفته توسط فضاپیمای MAVEN به‌دست آمد. این فضاپیما نشان داد که رفتار میدان مغناطیسی سیاره‌ی سرخ با سیاره‌ی زمین متفاوت است. به گفته‌ی دانشمندان مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا، واکنش میان میدان‌های مغناطیسی در بادهای خورشیدی و نیروی مغناطیسی باقی‌مانده در مریخ، می‌تواند باعث رانده‌شدن ذرات جوی باقی‌مانده به سمت فضا شود.
«جینا دی‌براچیو»، یکی از اعضای گروه تحقیقاتی در این‌باره گفت: «ما دریافتیم دُم مغناطیسی مریخ، یا مغناطیس‌ُدُم، در منظومه‌ی شمسی بی‌مانند است. این دُم مغناطیسی همانند مورد مشابهی نیست که در زهره یا زمین مشاهده شده است. زهره از خود میدان مغناطیسی ندارد، اما زمین دارد. این دُم مغناطیسی ترکیبی از این دو نوع است.»
باور بر این است بادهای خورشیدی که از گازهای هدایت‌شونده‌ی الکتریکی توسط خورشید تشکیل شده‌اند، باعث از بین رفتن درصد زیادی از جو مریخ در میلیاردها سال پیش شده‌اند. حال ترکیب این بادها با باقی-مانده‌ی میدان مغناطیسی در مریخ، باعث به وجود آمدن این اثر مغناطیس‌دُمی می‌شود. بادهای خورشیدی میدان مغناطیسی مخصوص خود را دارند و اگر با محلی در مریخ برخورد کنند که میدان آن در جهت مخالف باشد، باعث به وجودآمدن «اتصال دوباره‌ی مغناطیسی» می‌شوند. در همین نقطه است که آن پیچ‌خوردگی نامرئی اتفاق می‌افتد.
دی‌براچیو در این‌باره گفت: «مدل ما این مسئله را پیش‌بینی می‌کرد که اتصال دوباره، باعث چرخش ۴۵ درجه‌ای دُم مغناطیسی مریخ نسبت به میدان مغناطیسی بادهای خورشیدی خواهد شد. وقتی ما پیش‌بینی-های انجام شده را با داده‌های فضاپیما در خصوص جهت میدان‌های مغناطیسی بادهای خورشیدی و مریخ مقایسه کردیم، درصد مطابقت بالایی میان این دو یافتیم.»
از آنجا که یون‌های باردار جو بالایی با میدان مغناطیسی ایجادشده توسط دُم مغناطیسی واکنش می‌دهند، اتصال دوباره‌ی مغناطیسی، می‌تواند باعث خروج ذرات کنونی جو مریخ به سمت فضا شود. به گفته‌ی ناسا، دُم مغناطیسی به این ذرات، با استفاده از انرژی تولید شده توسط اتصال دوباره‌ی مغناطیسی، راه خروج از سیاره را نشان می‌دهد؛ درست مثل کشی که به سرعت به‌جای خود باز می‌گردد.
فضاپیمای MAVEN به دلیل تغییر زاویه‌ی خورشید و به‌طبع تغییر مداوم زاویه‌ی خود، توانست نقشه‌ی کاملی از میدان مغناطیسی مریخ و همچنین نقشه‌ای از پیچ‌خوردگی دُم مغناطیسی و نوسان‌های آن ثبت کند. سپس محققان به بررسی داده‌های ثبت شده‌ی فضاپیما در دیگر تجهیزات آن، به‌جز مغناطیس‌سنج، پرداختند تا دخیل بودن میدان‌های مغناطیسیِ از نو متصل شده در کاهش غلظت جو را اثبات کرده و همچنین میزان دخالت آن‌را تعیین کنند.
این اطلاعات می‌توانند در صورتی که بشر در دهه‌های آینده تصمیم به ادامه‌ی حیات بر روی مریخ داشته باشد، بسیار مفید واقع شوند. کاهش غلظت جو می‌تواند یکی از موانع تحقق این امر باشد.
نوشته: دیوید نیلد
ترجمه: رضا کاظمی - مجله علمی ایلیاد
ترجمه: رضا کاظمی - مجله علمی ایلیاد