چگونه به سادگی خلاصه‌نویسی کنیم؟
یادگیری تکنیک‌های خلاصه نویسی به ما این امکان را می‌دهد که حجم زیادی از مطالب را حداکثر در یک صفحه خلاصه کنیم.
مجله موفقیت ایلیاد - خلاصه‌نویسی یک روش مفید برای به خاطر سپردن مطالب است. نت‌برداری در مرور مطالب بسیار کمک‌کننده است. غفلت از خلاصه‌نویسی ما را مجبور به مرور تمام مطالب درسی از روی جزوه و یا کتاب می‌کند. گاه خلاصه‌نویسی انقدر مفصل است که از جزوه‌ی اصلی طولانی‌تر می‌شود. بنابراین آموزش تکنیک‌های خلاصه‌نویسی جهت مرور سریع مطالب نیاز است. یادگیری تکنیک‌های خلاصه نویسی به ما این امکان را می‌دهد که حجم زیادی از مطالب را حداکثر در یک صفحه خلاصه کنیم. طبق تحقیقات اگر بتوان مطلبی را با n ساعت خلاصه‌نویسی در سطح A یاد گرفت برای یادگیری همان مطلب به کمک روخوانی چیزی در حدود n۳ ساعت وقت نیاز است. لازم است بدانید که اگر فقط یک‌بار برای هر درس وقت بگذارید و خلاصه‌نویسی انجام دهید بار دوم دیگر نیازی به مطالعه‌ی کامل متن نیست و نگاهی گذرا به خلاصه و چکیده مطالب کل مطلب را برایتان روشن می‌سازد.
مداد، خودکار، کاغذ و ماژیک هایلایت از مهم‌ترین ابزارهای مورد استفاده در خلاصه‌نویسی هستند. خلاصه‌نویسی مطالب بر روی کاغذ ذهن را خلاق می‌کند و خلاقیت در مطالعه به خصوص برای داوطلبان کنکور بسیار مهم است. وقتی برای اولین بار مطلبی را مطالعه می‌کنید حتماً قسمت‌های مهم مطلب را با ماژیک هایلایت کنید. این کار به ماندگاری بیشتر مطلب در ذهن کمک می‌کند. مسئله حائز اهمیت اینجاست که تنها لازم است زیر مطالب مهم خط کشیده شود، زیر همه‌ی مطالب خط نکشید. نکات مهم و کلیدی را پیدا کنید و دور کلمات کلیدی دایره بکشید و نهایتاً نکاتی را که در درس مشخص کرده اید به صورت نمودار یا جدول برای خود دستهبندی کنید.
بسیاری از دانش‌آموزان و دانشجویان خلاصه‌نویسی را کاری زمان بر می‌دانند، بنابراین می‌توان به جای نوشتن خلاصه از ماژیک‌های هایلایت استفاده کرد و برای این منظور می‌توان از چند رنگ متفاوت استفاده کرد و هر رنگ از ماژیک را به یک محتوا اختصاص داد. استفاده از هایلایت‌های متفاوت سبب ماندگاری بیشتر مطالب در ذهن می‌شود. ذکر این نکته حائز اهمیت است که اصولاً یک یادداشت‌برداری قوی از حضور صد در صدی در کلاس درس حاصل می‌شود. اینکه شما بتوانید مباحث درسی جدید را سر کلاس یاد بگیرید دو مزیت دارد. اول اینکه می‌توانید مطالب را سریع‌تر مرورکنید و سریع‌تر به یادداشت‌برداری بپردازید و دوم اینکه این امکان را پیدا می‌کنید که یادداشت‌های عمیق‌تری بنویسید.
یکی از روش‌های مفید جهت خلاصه‌برداری از مطالب، روش یادداشت‌برداری کرنل است. در این روش ابتدا کاغذ را به ۳ قسمت تقسیم می‌کنیم و هر بخش را به موضوعی اختصاص می‌دهیم به این صورت که یک بخش را به سرنخ‌ها و موضوعات کلیدی اختصاص می‌دهیم، در این بخش نشانه‌گذاری می‌کنیم تا هنگام مرور مطالب خلاصه شده به سرعت آن‌ها را به یاد آرویم در بخش دیگر کمی به جزییات مطالب که در ستون قبلی نوشته‌ایم می‌افزاییم و دراین قسمت می‌نویسیم. قسمت سوم نیز شامل یک گزارش کلی از متن، فصل یا مبحثی است که در حال خلاصه کردن آن بوده‌اید. یکی از مزیت‌های این روش توجه بیشتر به جزییات است در عین حال عناصر تصویری که بسیار در فرآیند یادگیری موثرند در این روش دیده نمی‌شود.
یکی از بهترین روش‌های خلاصه‌نویسی نقشه‌کشی ذهنی یا ماند مپ است. از شیمی و فیزیک تا دروسی نظیر ادبیات و فلسفه را به این روش می‌توان خلاصه نویسی کرد. برای این روش ابتدا موضوع اصلی را در مرکز صفحه قرار می‌دهیم و مطالب کمی جزئی‌تر را به کمک خطوط به موضوع اصلی که در مرکز نوشته شده وصل می‌کنیم. این کار را برای هر یک از مطالب جزئی‌تر نیز انجام می‌دهیم و شبکه‌ای از اطلاعات دستهبندی شده و مرتب به دست می‌آید که به راحتی و با مرور دوباره به خاطر آورده می‌شوند.
اولین قدم جهت نوشتن یک خلاصه‌نویسی مفید از مطالب درسی پیش خوانی مطلب مورد نظر است. این کار یک دید کلی نسبت به موضوع با شما می‌دهد و در پیدا کردن مطالب و نکات اصلی کمک فراوانی می‌کند. گاهی اوقات ما در هنگام خلاصه‌نویسی با وسواس سعی می‌کنم تمام مطالب را در خلاصه خود بیاوریم که در نهایت حجم خلاصه‌نویسی ما با متن اصلی یک اندازه می‌شود. این روشی اشتباه است، خلاصه‌نویسی تنها شامل مطالب و نکات کلیدی و مهم است بیان جزییات بیشتر ذهن را در هنگام مرور دوباره دچار گیجی می‌کند. بنابراین بهتر است تا جایی که می‌توانید مفید و مختصر بنویسید تا درحین مطالعه مجدد آن دچار مشکل نشوید.
حتماً بعد از اتمام خلاصه‌نویسی آن را دوباره بازخوانی کنید و با متن اصلی مطابقت دهید تا مبادا نکته‌ای از قلم افتاده باشد. جالب است بدانید که حافظه‌ی ما تصاویر را بهتر از متن به خاطر می‌سپارد. بنابراین بهتر است از عناصر بصری نیز در آن استفاده کنید. استفاده از رنگ‌ها علاوه بر اینکه از خستگی ذهنی جلوگیری می‌کند یادگیری و یاداوری مطالب را نیز برای شما جذاب‌تر می‌کند. اگر خلاصه‌نویسی از شکل خاصی پیروی کند به خاطر سپردن آن برای حافظه دیداری ما آسان‌تر است، به همین دلیل است که روش نقشه‌کشی ذهنی بر سایر تکنیک‌های خلاصه‌نویسی ارجحیت دارد. نقشه‌های ذهنی به دلیل شکل ظاهری و تنوع رنگ به ما کمک می‌‌کنند تا مطالب را به شکل عمیق‌تری به حافظه بسپاریم.
خلاصه‌نویسی یک هنر است که به تمرین و تکرار نیازمند است. شاید در ابتدای شروع کار نتوانید به خوبی خلاصه‌نویسی کنید، اما به مرور زمان در این مهارت تقویت می‌شوید. توجه به نکاتی ساده به شما کمک می‌کند تا در این کار مسلط شوید. همان‌گونه که بیان شد استفاده از هایلایت‌ها به خصوص هایلایت‌های رنگی در یادآوری مجدد مطالب به شما کمک می‌کند. نکته‌ی دیگر اینکه لازم است خلاصه‌نویسی‌های خود را منظم و دستهبندی کنید، برای هر درس و سپس برای هر فصل خلاصه‌نویسی جداگانه‌ای در نظر بگیرید، این موضوع دسترسی به مطالب مورد نیاز را راحت‌تر می‌کند. گاه برخی از کلماتی که در کتاب‌های درسی وجود دارند برای داوطلب قابل درک نیست. آوردن این‌گونه کلمات در خلاصه‌نویسی جایز نیست. در این شرایط باید از کلمات هم‌معنی استفاده کنیم. زمانی که معنی لغتی را نمی‌دانیم به هیچ عنوان نباید آن را در خلاصه‌نویسی خود بیاوریم. این موضوع موجب می‌شود که خلاصه‌نویسی دیگر ساده نباشد. خلاصه‌نویسی هر فرد مختص خود اوست که باید با زبان ساده و نگارش خودتان نوشته شود. یادتان باشد نوشتن کلمات و جملات مهم درخلاصه‌نویسی از اهمیت بسیاری برخوردار است. اصولاً هدف از خلاصه‌نویسی این است که بدون مراجعه به متون اصلی نکات مهم و کلیدی را به اختصار در اختیار داشته باشیم، بنابراین به هیچ عنوان نباید آنان را از قلم بیاندازیم.
یادتان باشد یک اشتباه رایج در خلاصه‌نویسی این است که در حین خواندن مطلب اقدام به خلاصه‌نویسی کنید. این کار هم فرآیند یادگیری و خلاصه‌نویسی را کند می‌کند و هم تمرکزتان را می‌گیرد. بهترین کار این است که ابتدا به صورت اجمالی تیتر‌ها و سرفصل‌ها را نگاهی بیندازید، به مطالعه‌ی هر تیتر بپردازید و پس از تسلط بر کل موضوع آن‌گاه اقدام به نوشتن خلاصه کنید. استفاده از اعداد، علائم اختصاری، ستاره، ضربدر، فلش و ... می‌تواند بسیار مفید و موثر واقع شود. می‌توانید برای خود علائم اختصاری ابداع کنید. اینکه بتوانید چند دقیقه از زمانتان را قبل از خواب صرف مرور خلاصه‌نویسی‌ها کنید در به خاطر سپردن مطالب تأثیر بسیار خوبی دارد. از پراکنده‌نویسی بپرهیزید و نت‌ها را به صورت مرتب درون یک دفترچه‌ی مخصوص بنویسید و یادتان باشد که خلاصه‌نویسی به معنای ریزتر نوشتن نیست!!