تأثیر شادی بر فعالیت‌های مغزی

مجله موفقیت ایلیاد - مسلماً شادی نقش مهمی در سلامت جسمی و روانی فرد ایفا می‌کند. مطالعات صورت گرفته در چند سال اخیر حاکی از آن است که نقش شادی بر سلامت قلب، مغز و سیستم ایمنی بیش از حد تصور است. گرچه احساس شادی می‌تواند ریشه ژنتیکی داشته باشد، اما احساس رضایت نوعی مهارت است که می‌توان با تمرین به آن دست یافت. احساس شادی و رضایت از زندگی بر عملکرد همه ارگان‌های بدن تأثیرگذار است.  تحقیقات صورت گرفته توسط محققان دانشگاه UCLA و کارولینای شمالی آمریکا نشان می‌دهد ژن‌ها و سلول‌ها عکس‌العمل شگفت انگیزی نسبت به شادی نشان می‌دهند، روانشناسان سالهاست در رابطه با تأثیر شادی بر روح و روان انسان تأکید داشته‌اند و در این زمینه سخنرانی‌ها و کتاب‌های بسیاری در دسترس است که به بیان اهمیت موضوع می‌پردازد، اما این برای اولین بار است که تأثیر شادی بر جسم و روان انسان به صورت کاملاً علمی به اثبات می‌رسد. تحقیقات نشان می‌دهد سیستم ایمنی افراد شاد و خیرخواه که به دنبال فرصت برای کمک به هم‌نوعان هستند بسیار قوی‌تر از افرادی‌ است که مدام احساسات منفی دارند. در این تحقیقات تأثیر احساساتی نظیر شادی، بخشندگی، استرس، حسادت، ترس و از این قبیل عواطف بر روی سلول‌ها و ژن‌های افراد به مدت ده سال مورد بررسی قرار گرفته است. سلول‌های ایمنی در برابر ترس و افسردگی واکنش بیشتری از خود نشان می‌دهند، ملتهب می‌شوند و فعالیت‌های ضد ویروسی آن‌ها کم می‌شود.

مطالعات محققان دانمارکی نشان می‌دهد استفاده نکردن از فضای مجازی کلید شادی است یک شرکت دانمارکی با مطالعه بر روی هزار کاربر شبکه اجتماعی فیسبوک تحقیقات جدیدی را در زمینه ارتباط فضای مجازی با شادی و احساس رضایت انجام داده است. نتیجه تحقیقات نشان می‌دهدکه میزان رضایت‌مندی از زندگی و احساس شادی در کاربرانی که به مدت یک هفته از فضای مجازی دور بوده‌اند به طرز فوق العاده‌ای بالاتر از کاربرانی بوده است که هر روز یک ساعت از زمان خود را در فیسبوک سپری کرده‌اند، افراد به صورت خودخواسته موارد مثبت زندگی اطرافیان را بدون در نظرگرفتن اینکه واقعیت است یا خیر به طرز مغرضانه‌ای بزرگنمایی می‌کنند، بنابراین کاربر با یک دنیای رویایی دور از واقعیت در مورد دوستان و آشنایان مواجه می‌شود و نا‌خودآگاه آن را با زندگی خود مقایسه می‌کند و این امر احساس شکست و ناامیدی را به فرد القا می‌کند و سبب می‌شود که دست از تلاش بردارد و نداشته‌های خود را مدام در ذهنش مرور کند. ذهن انسان ذاتاً تمایل دارد روی نداشته‌های خود و داشته‌های دیگران تمرکز کند و شبکه‌های اجتماعی این احساس ذاتی را بیشتر تحریک می‌کنند.

 

انسان‌ها در طی تکامل به گونه‌ای طراحی نشده‌اند که خوشحال و راضی باشند. ما برای بقا و تکثیر در جهان طبیعی طراحی شده‌ایم. احساس رضایت از طریق طبیعت تقویت نمی‌شود، زیرا این امر ایمن بودن ما را در برابر تهدیدات احتمالی کم می‌کند. در واقع در سیر تکاملی اولویت داده شدن به بزرگ بودن لوب پیشانی در مغز ما بیش از توانایی های طبیعی برای خوشحال بودن، چیزهای زیادی درباره اولویت‌های طبیعت به ما می‌آموزد. مکان‌های مختلف در مغز و مدارهای اصلی هر کدام با ویژگی‌های عصبی و عملکرد فکری معین مرتبط هستند اما شادمانی تنها ساخته ساده‌ی بدون هیچ پایه عصبی است که نمی‌توان در بافت مغزی جایی برایش یافت.

کارشناسان معتقدند طبیعت در از بین بردن افسردگی در روند تکامل علیرغم معایب آشکار افسردگی از نظر بقا و ازدیاد نسل شکست خورده است. احساسات ما نیز مانند هر چیز دیگر در زندگی ما ناخالص و گاه متناقض‌اند، براساس تحقیقات انجام گرفته احساسات و عواطف مثبت و منفی می‌توانند مستقل از یکدیگر عمل کنند به این گونه که نیمکره راست احساسات منفی و نیمکره چپ احساسات مثبت را پردازش می‌کند، بنابراین ما برای اینکه مدادم شادمان باشیم طراحی نشده‌ایم و برای بقا و ادامه نسل طراحی شده‌ایم و قصد داریم برای ایمنی و مبارزه با خطرات و دوری از درد تلاش کنیم. مدل هیجان‌های رقابتی ارائه شده توسط لذت و درد درهم آمیخته بسیار بیشتر از مدل دست‌نیافتنی سعادت دائم با واقعیت وجودی ما متناسب است که صنعت شادمانی در تلاش است آن را به ما بفروشد. فرض کردن اینکه چیزی به نام شادمانی وجود ندارد ممکن است پیامی کاملاً منفی به نظر بیاید، اما این دلداری و تسلی را بدهیم که این نارضایتی یک نقص شخصی نیست، اگر شما گاهاً ناراحتید این قصوری نیست که نیاز به مرمت فوری داشته باشد جوری که مربی شادمانی آن‌را با خود داشته باشد و به شما بدهد، این نوسانات خلقی چیزی است که از شما یک انسان می‌سازد.

همان‌طور که می‌دانیم شادی می‌تواند به واقع تأثیرات شگفت‌انگیزی در سلامتی جسمی و روانی انسان داشته باشد و این مسئله به لحاظ علمی نیز اثبات شده است.

مطالعات نشان داده‌اند که افراد شاد کمتر دچار بیماری می‌شوند و احساس شادمانی و رضایت، سیستم ایمنی فرد را تقویت می‌کند و جلوی بروز بسیاری از بیماری‌ها و فعالیت‌های ویروسی را می‌گیرد.

افزایش فشار خون می‌تواند به تضعیف رگ‌ها، گرفتگی شریان‌های اصلی نظیر سرخرگ‌ها و حتی آسیب‌های مغزی بیانجامد. بنا بر مطالعات صورت گرفته اختصاص دادن زمانی از روز برای تفکر مثبت و ایجاد احساس شادی می‌تواند تا حد زیادی از پرفشاری خون بکاهد.

هنگاهی که فرد در معرض ناراحتی و استرس قرار می‌گیرد هورمون استرس به نام کورتیزول در بدن به مقدار زیاد ترشح می‌شود. کورتیزول سبب فشار خون بالا و مسائلی دیگر در بدن می‌شود که می‌تواند آسیب‌های جدی به بدن وارد کند، بنابراین مبارزه با استرس از طریق فرایند شادی می‌تواند جلوی بروز بسیاری از بیماری‌ها که ناشی از ترشح کورتیزول در بدن است را بگیرد.

ضربان سریع قلب می‌تواند نشانه خطر برای سلامتی فرد باشد. طبق گفته انجمن قلب آمریکا ضربان قلب سریع می‌تواند پیش زمینه ای برای بروز حمله قلبی و مشکلات دیگر باشد و از طرفی احساسات آرام و شاد و خلق وخوی خوب سبب کاهش ضربان قلب می‌شود و ضربان آرام و پایدار قلب را تنظیم می‌کند.

مطالعه‌ای در سال ۲۰۰۵ در این زمینه انجام گرفت و از گروهی از زنان مبتلا به بیماری‌های دردناک مزمن و غیر قابل درمان خواسته شد احساسات خود را همراه با سطوح درد ثبت کنند، سطوح درد برای زنان شادتر و با روحیه بهتر پایین‌تر بود.

شادی می‌تواند به واقع سبب افزایش طول عمر انسان شود، مطالعه‌ای که نزدیک به ۳۰ سال بر روی حدود ۷۰۰۰۰ نفر انجام شده است نشان می‌دهد که افرادی که در ابتدای مطالعه سطوح بالاتری از احساس رضایت و شادمانی را تجربه کرده‌اند به طورکلی از طول عمر بیشتری برخوردارند، همچنین در مطالعه‌ای که در کشور انگلستان صورت گرفته است نشان می‌دهد افراد ناراحت و غمگین در یک بازه‌ی زمانی ۵ ساله با ۳۵ درصد احتمال بیشتر، مرگ را تجربه کرده‌اند.

احتمال انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزشی در افراد شاد از افراد غمگین بیشتر است و این به لحاظ علمی و منطقی هم درست است، شادی و احساس رضایت الهام بخش افراد برای فعالیت در فضای آزاد یا شنا کردن و یا حضور در باشگاه می‌شود.

کیفیت و کمیت خواب اثر چشمگیری بر سلامت انسان دارد، یک مطالعه نشان داده است که روزهایی که افراد مورد مطالعه احساس شادی بیشتری را گزارش کرده‌اند آن روز با خواب خوب شبانه همراه بوده است.

از آن‌جایی که احساس شادی به فرد انگیزه تحرک بیشتر، مصرف میوه و سبزیجات بیشتر و به طور کلی رعایت رژیم غذایی سالم می‌دهد ترکیب این عوامل می‌تواند ریسک ابتلا به دیابت نوع ۲ را کم کند، در واقع خندیدن می‌تواند یکی از بهترین کارهایی باشد که برای کاهش خطر دیابت نیاز دارید.

هر قدر شادتر باشید و از مواد غذایی که مصرف می‌کنید لذت ببرید، مواد مغذی بیشتری را از غذای مصرفی خود جذب می‌کنید. شادی بر غده آدرنال تأثیرگذار است که درتنظیم شرایط گوارش نقش دارد.

کمک به بهبود سریع‌تر زخم‌ها، پیشگیری از بروز سکته مغزی، کاهش التهاب، کاهش خطر بیماری‌های قلبی و عروقی، تسریع روند بهبودی بیماری و موارد دیگر از جمله نتایج احساس شادمانی و رضایت در زندگی است که می‌تواند سبب بهبود شرایط زیستی انسان شود.

بخشی از احساسات ما نشأت گرفته از فعالیت‌های هورمون‌هاست، انسان در مواجهه با مسائل مختلف واکنش‌های متفاوتی نشان می‌دهد که همگی متأثر از هورمون‌هایی است که در شرایط مختلف در بدن ما آزاد می‌شوند و ممکن است سبب احساس خوب یا بد در ما شوند. به لحاظ پزشکی بدن انسان معمولاً در دو حالت قرار دارد حالت جنگ یا پرواز (سمپاتیک ) و استراحت و هضم (پاراسمپاتیک )، با توجه به شرایط امروزی و نقش پررنگ استرس در زندگی باید بتوانیم به تحریک هورمون‌هایی بپردازیم که بدن را از حالت سمپاتیک به پاراسمپاتیک هدایت می‌کند. هورمون‌ها مواد شیمیایی‌ای هستند که کار تنظیم متابولیسم بدن را بر عهده دارند هورمون‌ها احساسات ما را تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و توجه به آن‌ها یک شیوه‌ی زندگی سالم را برای انسان رقم می‌زند.

این هورمون از هیپوتالاموس ترشح می‌شود و به هورمون شادی معروف است، اثر آرام‌بخش دارد و کیفیت خواب ما را کنترل می‌کند خلق و خو را تنظیم می‌کند و جلوی بروز افسردگی را می‌گیرد و فشار خون را کنترل می‌کند و نقش مهمی درسیکل قاعدگی زنان دارد، کمبود این هورمون سبب بی‌خوابی، اختلالات خلق و خو، احساس غم و افسردگی، رفتار پرخاشگرانه و اختلال خوردن را در پی دارد. برای افزایش سرتونین ۳۰ دقیقه ورزش درروز توصیه می‌شود. نورخورشید، مصرف غذاهای حاوی کربوهیدرات، خواب‌ کافی و با کیفیت و مصرف ویتامین‌های گروهB، تأثیر شگرفی در بالا رفتن میزان سرتونین دارد.

این هورمون انسان را به لحاظ ذهنی هوشیار نگه می‌دارد و به هورمون هوشیای معروف است، از سلول‌های مغز و نخاع ترشح می‌شود، کمبود این هورمون سبب عدم تمرکز، عدم توجه، تنبلی و بدخلقی در فرد می‌شود. مصرف زیاد قهوه و نوشیدنی‌های انرژی‌زا مقدار دوپامین در خون را کاهش می‌دهد، با مصرف غذاهای حاوی پروتئین می‌توان سطح دوپامین را بالا برد. نور خورشید و مواد غذایی حاوی آنتی اکسیدان در برنامه غذایی به کنترل سطح ترشح دوپامین در مغز کمک می‌کند.

هورمون ضد پیری است و به عنوان ساعت بدن از آن یاد می‌شود. ملاتونین از غده پینه آل ترشح می‌شود و خواب شبانه را تنظیم می‌کند. اگر سیگاری هستید و شبها نمی‌خوابید احتمالاً از کمبود این هورمون رنج می‌برید برای افزایش سطح ملاتونین دو ساعت قبل از خواب با ابزارهای تکنولوژی خداحافظی کنید، زیرا بمباران اطلاعاتی در ساعاتی که به خواب نیاز دارید مغز را به صورت مصنوعی تحریک و اذیت می‌کند و ریتم شبانه را به هم می‌ریزد، داشتن یک زندگی منظم و خواب سر وقت، استفاده از سبزیجات و مواد غذایی حاوی پروتئین سطح این هورمون را در بدن تنظیم می‌کند.

هورمونی که مانع درد است از اضطراب جلوگیری می‌کند و به عنوان آرامبخش عمل می‌کند. اندروفین از غدد مخاطی و هیپوتالاموس ترشح می‌شود. این هورمون سبب احساسات مثبت در زندگی می‌شود و یکی از مسکن‌های طبیعی بدن است. ورزش سطح این هورمون را بالا می‌برد، عرق کردن نیز به آزاد شدن این هورمون کمک می‌کند. مصرف غذاهای تند و حاوی فلفل سطح اندروفین را بالا می‌برد. غذاهای تند با تماس با گیرنده‌های چشایی سیگنال‌هایی مشابه سیگنال‌های درد به مغز می‌فرستند و باعث آزادشدن هورمون اندروفین می‌شوند.

اکسی توسین در هیپوتالاموس ساخته می‌شود و بعد به غده هیپوفیز منتقل می‌شود این هورمون عشق را بین زوجین و والدین و فرزندان افزایش می‌دهد و خانواده را به هم نزدیک می‌کند. در دوران بارداری و شیردهی ترشح اکسی توسین در بدن زنان صورت می‌گیرد و باعث ایجاد احساس عمیق عاطفی با نوزاد می‌شود، استرس را کاهش می‌دهد و تعاملات اجتماعی را افزایش می‌دهد. این هورمون حامی قلب در برابر استرس‌هاست.

این هورمون جنسی زنان از غدد جنسی ترشح می‌شود. استروژن مانع استرس می‌شود و خلق و خوی فرد را تنظیم می‌کند. سیگار کشیدن و ورزش شدید میزان این هورمون را در بدن کاهش می‌دهد. استفاده از مواد غذایی نظیر سیب، خرما، گیلاس، بروکلی، جو‌دوسر، گندم، برنج، تخم آفتابگردان، رازیانه و ... به افزایش سطح این هورمون کمک می‌کند.