اثرات اپیدمی کرونا بر سلامت روان

مجله موفقیت ایلیاد - این روزها مسئله‌ی کرونا و سلامت روان در این دوران دغدغه‌ای است که ذهن بسیاری از متخصصان و روانشناسان را درگیر کرده است. بیماری کرونا تا به حال زیان‌های مالی و جانی بسیاری بر جای گذاشته است، اما این تنها آسیب ناشی از این بیماری نبوده است. جالب است بدانید که بیماری کرونا بیشترین تآثیر خود را بر سلامت روان افراد بر جای گذاشته است. افسردگی و وسواس شست و شو تنها دو مورد از آثار و تبعات منفی کرونا در این دوران است. سایه‌ی سیاه کرونا ماه‌هاست که ابعاد گوناگون زندگی انسان‌ها را تحت تأثیر قرار داده است. افرادی که مبتلا نشده‌اند با وحشت ابتلا دست به گریبان هستند و بسیاری از افرادی که دوران بیماری را پشت سر گذاشته‌اند در کنار تجربه‌ی تلخ بیماری از ابتلای مجدد در هراسند. نفس‌های تنگ و محبوس و چهره‌های پنهان شده در پشت ماسک‌ها و کسب‌و‌کارهای از رونق افتاده ارمغان تلخ همه‌گیری بیماری مهلکی است که به یکباره از راه رسید و تمام ابعاد زندگی در سرتا سر جهان را تحت تأثیر قرار داد.

افراد بسیاری در سراسر دنیا از گسترش بیماری کرونا گرفتار افسردگی و اضطراب شدند. میلیون‌ها نفر حرفه‌شان را از دست داده‌اند و قرنطینه و ساعت‌های طولانی در خانه ماندن در کنار نگرانی‌ها و اضطراب‌های ناشی از کووید ۱۹ سبب افزایش خشونت در میان اعضای خانواده شده است و این وضعیت چنان عذاب‌آور شده است که سلامت روان افراد حساس و آسیب پذیر را به خطر انداخته و میل به خودکشی را در آنان افزایش داده است. ایجاد هرگونه مشکل در روند عادی زندگی اصولاً با تنش و استرس همراه است فشارهای روانی و علائم پریشانی نیز از عوارض تنش ایجاد شده توسط کرونا در جامعه است. این ویروس به دلیل ناشناخته بودن استرس مضاعفی را به مردم واردکرد. با نگاهی گذرا به زندگی مردم در این روزها متوجه می‌شویم که بسیاری از افراد رفتارهای وسواس‌گونه پیدا کرده‌اند. مثلاً استفاده‌ی مداوم از اسپری‌های ضدعفونی کننده‌ی شست و شو و ضد‌عفونی کردن خرید‌های سوپر‌مارکتی که در ابتدا رفتار نامتعارفی به نظر می‌رسید امروزه به رفتاری کاملاً عادی و به جزئی از زندگی روزمره‌ی مردم تبدیل شده است.

افسردگی، اضطراب و ترس معمولاً علائم واضح و مشخصی دارند. فرد افسرده احساس غم و اندوه و ناامیدی و خستگی می‌کند و نمی‌تواند به وظایف روزانه‌ی خود به درستی رسیدگی کند و دچار بی‌خوابی یا خواب زیاد می‌شود. تشخیص این علائم کار چندان سختی نیست اما مسئله اینجاست که هر عاملی می‌تواند در این تشخیص اختلال ایجاد کند. در هفته‌های ابتدایی شروع اپیدمی کرونا بسیاری از مواد غذایی به یکباره از قفسه‌های فروشگاه‌ها ناپدید شدند. بسیاری از مردم دچار اضافه وزن شدند و علت آن را در خانه ماندن و بی‌تحرکی می‌دانستند حتی عده‌ای از مردم وزن از دست دادند به گمان اینکه چون زیاد کار نمی‌کنند کمتر احساس گرسنگی می‌کنند و کمتر غذا می‌خورند، اما آن‌ها بدون اینکه متوجه باشند به افسردگی مبتلا شده بودند. تغییرات در الگوی خواب یکی از عواملی است که نشان می‌دهد فرد به زودی در معرض مشکلات روحی و روانی قرار خواهد گرفت و تشخیص دیرهنگام این مشکلات گرفتاری‌های طولانی مدتی برای فرد ایجاد می‌کند و گاه عواقب نگران‌کننده‌ای را رقم می‌زند.

افرادی‌ که این روزها بدون ماسک در جامعه در رفت و آمد هستند و همینطور افرادی که بیش از حد دلواپس ابتلا به کرونا هستند از جمله افرادی هستند که این روزها نگاه‌ها را متوجه خود می‌کنند. وسواس فکری یکی از خطرات مهم در دوران کرونا‌زدگی است. بدین ترتیب عده‌ای از مردم به شکلی وسواس‌گونه به رعایت پروتکل‌ها می‌پردازند و این خطر و احتمال وجود دارد که حتی پس از پایان بحران کرونا نیز جامعه همچنان دچار نوعی روان‌پریشی از این حیث باشد و همچنان رفتارهای وسواس‌گونه ادامه داشته باشد. جواد طلیسچی یکتا با بیان اینکه عده‌ای هم بیخیال رعایت پروتکل‌ها شده‌اند گفت خستگی روحی ناشی از پیک اول کرونا در جامعه و شکل نگرفتن درست قرنطینه و آسیب رسیدن به بسیاری از کسب‌ و کارها دلیل بی‌توجهی بسیاری از افراد نسبت به رعایت موازین بهداشتی در راستای پیشگیری از بیماری است.

وی با اشاره به اینکه در واقع این افراد دچار یک بهم‌ریختگی روحی در مقابله با کرونا شده‌اند و این طور نیست که بخواهند خودشان و عزیزان‌شان را در معرض مرگ و بیماری قرار دهند ادامه داد این افراد دچار ناباوری شده و می‌گویند اگر کرونایی هست چرا قرنطینه به شکل قطعی وجود ندارد، برخی نیز انکار می‌کنند و می‌گویند میزان خطر زیاد نیست و شایعه است. طلیسچی خاطر نشان کرد رویکردی که نهادهای دولتی در مقابله با کرونا داشته و سخت‌گیری‌ها و سهل‌گیری‌ها باعث شد که برخی آحاد جامعه دچار بی‌تفاوتی نسبت به این مبحث شوند. در واقع برخورد دوگانه‌ی دولت در مقاطع مختلف زمانی سبب شد رویکرد جامعه در برابر کرونا دچار فراز و نشیب شود.

واقعیت اینجاست که اکنون در جامعه‌ای کرونا‌زده قرار داریم که رعایت یا عدم رعایت پروتکل‌های بهداشتی تآثیر چندانی در آرامش روح و روان انسان‌ها ندارد. به این صورت که خطر وسواس‌گونه‌ای جامعه را تهدید می‌کند و لازم است که آحاد جامعه ضمن رعایت پروتکل‌های بهداشتی به ارزیابی روانی خود نیز بپردازند. طلسچی در ادامه بیان داشت کرونا هم به لحاظ فیزیولوژیکی انسان‌ها را به مخاطره انداخته است و هم جهش‌های این ویروس و تغییراتی که در آن مشاهده می‌شود سبب ایجاد نگرانی‌هایی شده است. بنابراین درکنار رعایت دستورالعمل‌های بهداشتی اهمیت به سلامت روان نیز از اولویت برخوردار است. کرونا تنها سلامت جسمی مردم را هدف نگرفت بلکه خانواده، جامعه، کسب‌و‌کار را هدف قرار داد و ابعاد مختلفی از زندگی را تحت تأثیر قرار داد. به عنوان مثال پس از طی دو ماه از شروع قرنطینه خانگی اصلی پرونده‌های طلاق روند صعودی پیدا کرد. براساس اطلاعات سازمان جهانی بهداشت پیش بینی می‌شود ما تا ۵ سال آینده همچنان درگیر کرونا باشیم طلسچی ممددکار اجتماعی: با توجه به این موضوع تمامی سازمان‌های اجتماعی و بهداشتی باید آموزش جامعه را از کودک تا بزرگسال برای همه‌ی طیف‌های اجتماعی در زمینه‌ی رعایت پروتکل‌های بهداشتی و حساس‌سازی جامعه نسبت به کرونا مد نظر قرار دهند.

ترس و وحشت در مقابل موضوعات تهدید‌کننده کاملاً طبیعی است و با تحریک واکنش جنگ و گریز به فرد در حفظ بقای خود کمک می‌کند. اما اگر این واکنش به هر دلیلی طولانی مدت و مزمن شود اضطراب و استرس ادامه‌دار در فرد به وجود می‌آید و پس از مدتی او به زودرنجی، خستگی جسمی و روانی، خشم، عدم تعادل روحی، افسردگی و .. مبتلا می‌شود. این روزهای سخت کرونایی نیز تمام مردم دنیا را کم و بیش گرفتار کرده است. فاصله‌گذاری اجتماعی، قرنطینه‌ی خانگی، از دست دادن زندگی روزمره‌ی گذشته و حتی حرفه و شغل صدمات روحی روانی بسیاری به افراد وارد کرده است. جدا ماندن افراد جامعه از یکدیگر نیز مشکلات ذهنی و روحی افراد را تشدید کرده است. علائمی چون نگرانی بیش از حد، ترس‌های دائمی و مزمن را جدی بگیرید و قبل از اینکه شرایط روحی‌تان را بدتر کند با متخصصان روانشناس تماس بگیرید. اگر امکان مراجعه حضوری به مراکز درمانی به دلیل ترس از کرونا وجود ندارد می‌توانید به صورت آنلاین از خدمات مشاوره‌ای کمک بگیرید و علائم روحی‌تان را با آن‌ها درمیان بگذارید و از آن‌ها راهنمایی بخواهید.

قرار‌ است مدت زمان زیادی را در منزل سپری کنیم و بسیاری از فعالیت‌های خارج از منزل را درحال حاضرکنار بگذاریم. این کارمخصوصاً برای افرادی که عادت به کار بیرون از خانه داشتند سخت‌تر است اما می‌توانیم به این شرایط به عنوان یک توفیق اجباری نگاه کنیم. سرگرمی‌های جدید پیدا کنید و این فرصت را به عنوان زمانی طلایی برای انجام کارای عقب‌مانده در نظر بگیرید و یا حتی به شروع فعالیتی جدید بپردازید. به حدس و گمان‌ها درباره‌ی بیماری کرونا توجه نکنید و اخبار مربوط به این بیماری را تنها از منابع موثق پیگیری کنید. شایعات و حدس و گمان‌ها اضطراب شما را بیشتر می‌کند اما دسترسی به اطلاعات درست از منابع موثق به شما برای کنترل احساسات‌تان کمک می‌کند.

انجام فعالیت‌های روزانه ذهنتان را مشغول می‌کند و فرصتی برای افکارمنفی باقی نمی‌گذارد و مسلماً کمتر دچار استرس می‌شوید. میزان انرژی بیشتری خواهید داشت و از خواب بهتری بهره‌مند می‌شوید. بنابراین فعالیت‌های جسمی روزانه را افزایش دهید و به کارهای مورد علاقه‌تان بپردازید می‌توانید در منزل ورزش‌های متنوعی مانند یوگا انجام دهید.

تمدد اعصاب و تمرکز بر زمان حال وضعیت روحی ما را بهتر می‌کند و احساسات منفی را از بین می‌برد. مدیتیشن منظم روزانه شما را آرام می‌کند و تمرکزتان را افزایش می‌دهد. زمانی درطول روز را به تفکر بگذرانید و به موارد خوب و مثبتی که درآن روز تجربه کرده‌اید فکر کنید. مهم است موفقیت‌های خود و تمام چیزهایی که بابت داشتن آن‌ها سپاسگزار هستید را بشناسید. شب‌ها قبل خواب موفقیت‌های خود را در دفترچه‌ای یادداشت کنید. اینکار به شما احساس خوب و مثبت منتقل می‌کند.

شرایط و وضعیت خاص این دوران بسیاری را دچار مشکلات خواب کرده است. برای تنظیم برنامه خواب‌تان برنامه‌ریزی کنید. تلاش کنید هرروز در ساعت معینی بخوابید و بیدار شوید. از نور آفتاب بهره‌مند شوید. پرده‌ها و پنجره‌ها را باز بگذارید تا ساعت بدنتان تنظیم شود و خواب بهتری داشته باشید. یک‌ساعت قبل از خواب از تلفن، تبلت، کامپیوتر و تلویزیون استفاده نکنید.

ماندن در منزل به خصوص اگر تنها زندگی می‌کنید به شما احساس تنهایی و انزوا می‌دهد. راه‌های خلاقانه‌ای برای ارتباط با دوستان و عزیزان‌تان پیدا کنید. این کار به شما کمک می‌کند احساس تنهایی نکنید. تلفن، رسانه‌های اجتماعی و ویدئو چت همگی راه‌های بسیار خوبی برای برقراری ارتباط با عزیزان‌تان هستند. می‌توانید از طریق ویدئو با یکدیگر چای بنوشید و بازی‌های آنلاین انجام دهید.

احساس آسیب‌پذیری هیچ اشکالی ندارد. به خصوص اگر در گذشته دچار مشکلات روانشناختی شده‌اید. اگر عزیزان شما به علت ناخوشی‌های جسمی بیشتر مستعد ابتلا به ویروس کرونا هستند از آن‌ها مراقبت‌های لازم را به عمل آورید. به افراد نگران اطراف‌تان قوت قلب دهید و به آن‌ها بگویید که در کنارشان هستید.

در خانه ماندن و از دست دادن شغل و حرفه و دور ماندن از عزیزان و دوستان به خودی خود ناراحت‌کننده است و احساسات منفی فرد را تحریک می‌کند، بنابراین خودتان را به خاطر احساساتی نظیر خشم و اندوه سرزنش نکنید و به خودتان اطمینان دهید که این وضعیت موقتی و گذراست.

برخی افراد معتقدند کودکان به دلیل داشتن روحیه‌ی لطیف و حساس بهتر است از تنش‌ها به دور باشند و در جریان اوضاع نباشند، اما درست است که نباید به کودک فشار و استرس وارد کرد اما باید آن‌ها را در جریان قرار داد. بیماری کرونا به شدت مسری است و غافل بودن کودکان از خطرات آن می‌تواند خطرناک باشد. به هر صورت این روزها اخبار کرونا همه جا هست و خواه ناخواه نمی‌توانیم موضوع را از فرزندمان پنهان کنیم ولی می‌توانیم با صحبت‌های صادقانه و صریح اثر منفی فشارهای روانی کرونا را برروی کودکان کاهش دهیم. کودکان کنجکاو هستند و اخبار را پیگیری می‌کنند و متوجه صحبت‌های بزرگترها هستند کودکان به صحبت‌های بزرگترها گوش می‌کنند و شاید صحبت‌ها را اشتباه متوجه شوند و بترسند و احساسات خود را پنهان کنند. بنابراین در حضور کودکان در مورد کرونا صحبت نکنید و با حفظ خونسردی و بدون ترساندن آن‌ها آنان را آگاه کنید و به سوالات‌شان پاسخ دهید و به آنان اطمینان دهید که بسیاری از این افکار منفی که به آن فکر می‌کنند هیچوقت اتفاق نمی‌افتد و به آنان بگویید که افراد زیادی از دانشمندان بزرگ دنیا در تلاش هستند که تأثیر این اپیدمی را کاهش دهند. در نهایت اینکه آموزش‌های لازم را به آنان بدهید و گوشزد کنید که مراقب باشند و به آن‌ها بگویید ماسک زدن، رعایت فاصله اجتماعی و شستن مرتب دست‌ها آن‌ها را از خطر ابتلا به کووید ۱۹ در امن نگه می‌دارد.

سالمندان در گروه پرخطر قرار دارند بنابراین رعایت یک سری نکات و توصیه‌ها ضروری است.
شماره تلفن‌های ضروری را مانند پزشک خانوادگی، خانواده و دوستان را در دسترس بگذارید.
در صورت نگرانی بابت سلامت جسمی و روانی خود حتماً با پزشک تماس بگیرید.
داشتن رویه‌ی منظم و روتین مفید است زیرا به شما کمک می‌کند تا احساس کنید که کنترل زندگی در دستان شماست.
به موسیقی گوش دهید، موسیقی خاطرات خوش گذشته را در ذهنتان زنده می‌کند.
بیشتر فیلم ببینید و یا به رادیو گوش دهید.
پیگیری کردن اخبار مربوط به کرونا را محدود کنید.
در صورت امکان درطول روز تحرک داشته باشید و ورزش سبک انجام دهید.
زمانی را در طول هفته تعیین کنید و با دوستان و عزیزانتان در تماس باشید و صحبت کنید.