تأثیر موسیقی بر مغز انسان

مجله موفقیت ایلیاد - تأثیرات موسیقی بر مغز انسان انکار‌ناپذیر است. گاه شنیدن نوعی از موسیقی احساس غم و اندوه و گاه احساس شادی و نشاط را به انسان منتقل می‌کند و این فقط به این دلیل نیست که موسیقی احساس خاصی را در ما بوجود می‌آورد بلکه مغز به شکلی متفاوت به موسیقی شاد یا غمگین واکنش نشان می‌دهد. در طول تاریخ همواره موسیقی بخشی از فرهنگ هر جامعه بوده است در جشن‌های ملی و محلی، حتی در آئین‌های مذهبی و  دینی ما موسیقی همواره از جایگاه خاص خود برخوردار بوده است. موسیقی احساسات ما را تحت تأثیر قرار می‌دهد، حتی‌گاه به عنوان راه حلی درمانی برای برخی از بیماری‌ها نظیر اوتیسم تجویز می‌شود. موسیقی در ایران از سابقه‌ای قدیمی برخوردار است و به دوران باستان باز می‌گردد. موسیقی سنتی ایران به عنوان یکی از مولفه‌های فرهنگ و هنر ایران به شمار می‌رود. تقریباً می‌توان گفت تمامی اقوام ایرانی موسیقی محلی خاص خود را دارند، اغلب فلاسفه و دانشمندان ایرانی در کتاب‌های خود مبحثی را به موسیقی و تأثیرات آن اختصاص داده‌اند.

علاقه‌ی انسان‌ها در طول تاریخ به موسیقی سبب شده است که دانشمندان با استفاده از ابزارهای پیشرفته به بررسی اثرات موسیقی بر مغز انسان بپردازند. این تحقیقات با هدف کشف واکنش‌های سیستم عصبی در مقابل موسیقی سبب پیدایش شاخه‌ای جدید در روانشناسی به نام روانشناسی موسیقی شده است. اثرات روانشناختی موسیقی بسیار بیشتر و گسترده‌تر از چیزی است که تصور می‌شود. موسیقی درمانی امروزه به عنوان شیوه‌ای درمانی برای مقابله با استرس و ارتقای سلامت روانی افراد پیشنهاد می‌شود، حتی نوع انتخاب موسیقی تا حدود زیادی می‌تواند تیپ شخصیتی افراد را مشخص کند.

مغز انسان به عنوان یکی از پیچیده‌ترین ارگان‌های بدن واکنش‌های جالبی به موسیقی نشان می‌دهد، مثلاً به نظر می‌رسد شنیدن صدای پس زمینه در سطح متوسط در حین انجام فعالیت‌های روزمره تأثیری شگفت انگیز بر خلاقیت دارد. بدین ترتیب که صدای پس زمینه مغز را بیشتر درگیر می‌کند و عملیات پردازش در سطح بالاتری صورت می‌گیرد و همین عامل باعث افزایش خلاقیت می‌شود. البته این در شرایطی است که صدای پس زمینه در سطح متوسطی باشد، صدای بلند تفکر خلاق را در فرد مختل می‌کند زیرا در این شرایط مغز ناچار است برای پردازش اطلاعات بیشتر تقلا کند.

امروزه که استرس و اضطراب بخشی جدا ناپذیر از زندگی روزمره ماست موسیقی می‌تواند کمک کننده باشد در واقع موسیقی سیستم عصبی خود مختار را تحت تاثیر قرار می‌دهد و سبب کاهش استرس می‌شود. موسیقی ملایم می‌تواند با کاهش سطح کورتیزول تا حدود بسیاری استرس و اضطراب فرد را کم کند اما استرس‌های مزمن و شدید را درمان نمی‌کند که در این شرایط فرد نیازمند مداخله‌های پزشکی است.

یکی دیگر از اثرات موسیقی کمک به کمتر غذاخوردن و در نتیجه جلوگیری از افزایش وزن و حتی کمک به کاهش وزن است. موسیقی ملایم و نورکم در حین غذا خوردن با ایجاد احساس آرامش در فرد مدت زمان صرف غذا را طولانی‌تر می‌کند و این روند به کاهش وزن در طول زمان کمک می‌کند.

موسیقی‌های بی‌کلام در بهبود عملکرد حافظه موثرند. حتی یادگیری مفاهیم جدید با استفاده از موسیقی‌های ریتمیک به ماندگاری و فهم بیشتر موضوع کمک می‌کند. نکته‌ی جالب دیگر اینکه یک ساعت گوش دادن به موسیقی در طول روز تا حد زیادی سبب کاهش درد در فرد می‌شود. گوش دادن به موسیقی قبل و بعد از عمل جراحی به درمان اضطراب و کنترل درد کمک می‌کند، تحقیقات نشان می‌دهد افرادی که بیشتر به موسیقی گوش می‌کنند کمتر نیازمند درمان دارویی هستند و روند بهبودی آن‌ها سریع‌تر است، زیرا گوش دادن به موسیقی باعث ایجاد مواد افیونی تسکین دهنده درد طبیعی در بدن می‌شود.

جالب است بدانید که می‌توان از طریق سلیقه موسیقیایی فرد تا حدودی با تیپ و کاراکتر شخصیتی فرد آگاه شد. در مطالعه‌ای پنج ویژگی شخصیتی در نظرگرفته شد و از طریق موسیقی مورد علاقه افراد مورد مطالعه محققان دست به پیش‌بینی تیپ شخصیتی آنان زدند. این ویژگی‌ها شامل برون‌گرایی، ثبات شخصیتی، تمایل به تجربه‌های جدید، وظیفه شناسی و سازگاری بود. جالب بود که برخی از ویژگی‌ها براساس سلیقه موسیقی فرد نسبت به بقیه ویژگی‌ها درست‌تر قابل پیش‌بینی بود، مثلاً تمایل به تجربه‌های جدید، برون‌گرایی و ثبات احساسی از ویژگی‌هایی بودند که به درستی قابل پیش‌بینی بودند در مقابل وظیفه شناسی براساس سلیقه موسیقیایی قابل پیش‌بینی نبود.

موسیقی کلاسیک توجه بصری افراد را افزایش می‌دهد، در یک مطالعه کوچک که بر روی بیمارانی که دچار سکته شده بودند انجام شد، مشخص شد شنیدن موسیقی کلاسیک توجه بصری بیماران را افزایش می‌دهد.  همین آزمایش با صداهای سفید و سکوت نیز تکرار شد و سکوت بدترین نتیجه را در پی داشت. البته این مطالعه گسترده نبود و مطمئناً تکرار این تحقیق و انجام پژوهش‌های بیشتر در رابطه با این موضوع اعتبار بیشتری به این نتیجه‌گیری می‌دهد.

در زمان انجام فعالیت‌های فیزیکی و ورزش نیز موسیقی کمک کننده است. به این دلیل که موسیقی توجه مغز به خستگی را کمتر می‌کند. وقتی بدن احساس خستگی می‌کند برای توقف ورزش سیگنال‌هایی را به مغز می‌فرستد تا برای استراحت متوقف شود در این هنگام گوش دادن به موسیقی برای جلب توجه مغز وارد عمل می‌شود و به ما کمک می‌کند تا بر سیگنال‌های خستگی غلبه کنیم و این بازدهی زیادی برای تمرینات ورزشی ارام و ملایم در بر دارد. موسیقی‌های آرام ریتم فعالیت شما را درحین ورزش آرام و ملایم می‌کند و موسیقی‌های تند و ریتمیک تحرک و انرژی شما را در حین ورزش بیشتر می‌کند.

موسیقی‌های آرام و ملایم باعث بهبود علائم افسردگی و اضطراب و برخی از بیماری‌ها نظیر اوتیسم و پارکینسون می‌شود. موسیقی‌های شاد حال شما را بهتر می‌کند افرادی که آگاهانه و با هدف شاد شدن و تغییر مود به موسیقی‌های شاد گوش می‌کنند تأثیرات مثبت بیشتری نسبت به افرادی که بی‌تفاوت بوده‌اند گرفته‌اند.

لازم است بدانیم که هیچگونه محدودیت سنی برای یادگیری موسیقی وجود ندارد و هیچ وقت برای پرداختن به آن دیر نیست. موسیقی تأثیرات جالبی بر سالمندان دارد. موسیقی از مغز در برابر بیماری‌هایی همچون زوال عقل و آلزایمر جلوگیری می‌کند و توانایی‌های شناختی را بهبود می‌بخشد. سالمندانی که به فعالیت‌های موسیقیایی می‌پردازند از انعطاف ذهنی بیشتری برخوردارند و دیرتر دچار مشکلات مربوط به حافظه می‌شوند.

موسیقی ترشح مواد شیمیایی مغز را افزایش می‌دهد این مواد شیمیایی عملکرد مغز را تقویت می‌کند و با تحریک آن مغز را وسعت می‌دهد. شنیدن موسیقی باعث تحریک ترشح هورمون اوکسی توسین درمغز می‌شود. این هورمون در روابط عاطفی و ارتباط با دیگران به ما کمک می‌کند به همین دلیل افرادی که با موسیقی سرو کاردارند سخاوتمندتر و قابل اعتمادتر هستند.

موسیقی الهام بخش است و دارای اثرات روانی بسیاری است که سلامت جسم و روان انسان را بهبود می بخشد. موسیقی علاوه بر نوعی سرگرمی ابزاری است که مزایای ذهنی عمده‌ای را در زندگی شما بر جای می‌گذارد و به مرور زمان می‌بینید باانگیزه‌تر و آرامتر هستید. انتخاب نوع موسیقی متناسب با موقعیت و شرایط عملکرد و میزان انطباق‌پذیری شما را در تمام ابعاد زندگی افزایش می‌دهد.