مهارت نه گفتن!
روانشناسان معتقدند که عدم مهارت در نه گفتن ریشه در کودکی افراد دارد.
مجله موفقیت ایلیاد - عدم توانایی در نه گفتن مشکل بسیاری از افراد است. برخی تصور می‌کنند که نه گفتن به دوستان و اطرافیان نوعی بی‌احترامی تلقی می‌شود، بنابراین از آن می‌پرهیزند. لابد این مسئله برای شما هم پیش آمده است که گاهی به دلیل رودربایستی و عدم توانایی برای گفتن نه گرفتار مسئولیت‌های دردسرسازی شده باشید. فکر کنید! اگر می‌توانستید در همان ابتدا یک نه ساده بگویید مطمئناً شرایط بهتری برایتان رقم می‌خورد و گرفتار دردسر نمی‌شدید. همه ما بارها و بارها در این شرایط قرار گرفته‌ایم و خود را درشرایط سخت قرار داده‌ایم تا دیگران را راضی و خشنود نگه داریم. اما در بسیاری از مواقع نه گفتن بهترین گزینه برای رهایی از استرس‌های زیاد تلقی می‌شود. احساس می‌کنید به دلیل مسئولیت‌ها و تعهدات زیادی که در طول روز بر عهده دارید ظرفیت‌تان پر شده است؟ در تلاش هستید در مدت زمانی کوتاه با عجله به تمام وظایف خود رسیدگی کنید؟ اگر چنین است لازم است هر چه زودتر مهارت نه گفتن را بیاموزید. باید مدام این نکته را با خود تکرار کنیم که راضی نگه داشتن تمام آدم‌های اطراف کاری سخت و نشدنی است. بنابراین باید بتوانیم با احترام و صراحت در برابر برخی از پیشنهاداتی که می‌دانیم انجامش در توان‌مان نیست نه بگوییم. همیشه نه گفتن برای بار اول‌کار سختی است اما به مرور زمان با تمرین بیشتر راحت‌تر می‌شود. اگر نتوانیم به دیگران نه بگوییم اولویت‌هایمان قربانی اولویت‌های دیگران می‌شود. زمانی می‌توان به درخواستی پاسخ مثبت داد که معقول و شدنی باشد یا بخواهید آن را برای جبران محبت طرف مقابل‌تان بپذیرید، در غیر اینصورت اگر از سر ترس از تفکر دیگران این کار را انجام می‌دهیم به زودی با حجم زیادی از مشکلات روبرو خواهیم شد.
روانشناسان معتقدند که عدم مهارت در نه گفتن ریشه در کودکی افراد دارد. زمانی که والدین در برابر نه گفتن کودک و انجام ندادن کاری که از وی خواسته‌اند خشمگین می‌شوند غیر مستقیم به کودک می‌آموزند که نه گفتن عواقب خوبی در بر ندارد و اگر به درخواست کسی نه بگوید برخورد مناسبی دریافت نمی‌کند و این ترس را تا بزرگسالی با خود به همراه می‌آورد و یقیناً عدم توانایی نه گفتن در بزرگسالی گاه می‌تواند مشکلات جبران‌ناپذیری به همراه داشته باشد.
ترس از نه گفتن بسیاری از فرصت‌های ارزشمند فرد را می‌گیرد و عزت نفس وی را زیر سوال می‌برد. وقتی به دلیل ترس از نه گفتن درخواست دیگران را قبول می‌کنیم نظم و برنامه‌ریزی‌های قبلی خود را کاملاً زیر پا می‌گذاریم و به هیچ یک از کارهای آن روز نخواهیم رسید. در صورتی که می‌توانیم با یک نه ساده جلوی وقوع تمام این اتفاقات را بگیریم. نکته حائز اهمیت اینجاست که نحوه بیان کردن نه از خود نه گفتن مهم‌تر است. فرم گفتن و حالتی که چهره شما در آن لحظه دارد بسیار مهم است. می‌توانید برای تقویت این مهارت جلوی آینه تمرین کنید. ما می‌توانیم با به کار بردن بهترین روش‌ها نه بگوییم بدون اینکه سبب دلخوری و رنجش و احیاناً قطع ارتباط با طرف مقابل شود. گاه به دلیل رودربایستی توان نه گفتن نداریم و گاه در برابر درخواست دیگران بسیار تهاجمی و افراطی برخورد می‌کنیم به گونه‌ای که طرف مقابل را مورد رنجش قرار می‌دهیم یا از دادن پاسخ صریح و شفاف طفره می‌رویم و جواب درستی نمی‌دهیم که هر دو این روش‌ها اشتباه است و نمی‌تواند اساس یک رابطه درست دو طرفه باشد.
در برخی از مواقع اطرافیان از ما کمکی می‌خواهند که ما به دلیل مشغولیت‌های فراوان خودمان نمی‌خواهیم و نمی‌توانیم مسئولیت انجام آن کار را بپذیریم. در این شرایط بهتر است به نوعی که سبب رنجش طرف مقابل نشود توضیح دهید که به دلیل ضیغ وقت قادر به انجام این کار نیستید و اگر مسئولیت انجام آن را به عهده بگیرید نمی‌توانید به درستی از پس آن برآیید. البته اینکه همیشه در برابر درخواست دیگران نه بگوییم هم چندان جالب نیست، اگر احساس می‌کنید به انجام آن کار علاقه‌مند هستید و وقت و زمان کافی برای انجام آن را در اختیار دارید هیچ اشکالی ندارد که به اطرافیان کمک کنید.
در این مقاله به بیان راهکارهایی برای تقویت مهارت نه گفتن می‌پردازیم.
قبل از هر چیز باید این را بپذیریم که ما به عنوان یک انسان نمی‌توانیم از پس انجام هر کاری برآییم و برای تمام اطرافیان‌مان وقت بگذاریم، بنابراین باید با تمرین کردن این مهارت را بیاموزیم، زیرا پاسخ مثبت دادن به درخواست‌های دیگران اولویت‌های زندگی خودمان را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد. شاید پیش خود فکر کنید که با نه گفتن به فردی خودخواه تبدیل میشوید به خودتان یادآور شوید که خودخواه نیستید اگر درخواست نامعقول کسی را نپذیرفتید و وی شما را خودخواه خطاب کرد روابطتان را با وی کاهش دهید، نگاهی به گذشته و تمام جواب‌های مثبتی که به دیگران داده‌اید به شما می‌گوید که خودخواه نیستید.
مورد دیگر اینکه باید بپذیریم که نمی‌توانیم همه انسان‌های اطرافمان را راضی و خشنود نگه داریم و بهتر است خط قرمزی تعیین شود. مهم نیست که با گفتن نه در برابر درخواست‌های نامعقول دیگران رابطه و دوستی‌تان را با وی از دست می‌دهید به افرادی که واقعاً برایتان مهم هستند اهمیت دهید و تلاش کنید آن‌ها را خوشحال کنید.
اینکه بتوانیم دلیل ناراحتی‌مان از نه گفتن را پیدا کنیم به ما کمک می‌کند که در آن شرایط منطقی‌تر رفتار کنیم مثلاً آیا می‌ترسیم که طرف مقابل ارتباط خود را با ما قطع کند؟ یا فردی خود خواه به نظر برسیم؟ بهتر است بدانید که اگر می‌ترسید که با نه گفتن به کسی توجه‌اش را از دست بدهید بهتر است در رابطه‌تان با آن فرد تجدید نظر کنید.
گاه اطرافیان با روش‌هایی سعی می‌کنند طرف مقابل را تحت تأثیر قرار داده یا به عبارتی فریب دهند و هر جور شده پاسخ مثبت دریافت کنند، مثلاً با قلدری و بی ادبی تلاش می‌کند از شما پاسخ مثبت بگیرد، بهتر است در این شرایط خونسردی خود را حفظ کنید و بی‌توجه به لحن بی‌ادبانه وی پاسخ منفی دهید. یا اینکه فرد با مظلوم نمایی و آه و ناله به گونه‌ای رفتار کند که شما را مجبور می‌کند که داوطلبانه به او کمک کند، در این مواقع موضوع بحث را عوض کنید و مدتی با فرد در ارتباط نباشید یا اینکه بابت این مسئله ابراز تأسف کنید و بگویید از اینکه در این وضعیت قرارگرفته است ناراحتید.
گاه دیگران با ایجاد حس عذاب وجدان در ما سعی در گرفتن پاسخ مثبت از ما می‌کنند. در این هنگام با آرامش دفعات قبلی را که به آن کمک کرده‌اید به وی یادآوری کنید و بگویید که این بار قضیه متفاوت است و کاری از دست‌تان بر نمی‌آید. ممکن است فرد با تعریف و تمجید فراوان سعی کند شما را تحت تأثیر قرار دهد حواس‌تان را جمع کنید! در این مواقع شرمنده و جوگیر نشوید، مراقب کلام‌تان باشید و پاسخ مثبت ندهید.
در هنگام نه گفتن با آرامش، محکم و واضح حرف بزنید، زیرا اگر درکلامتان تردید، ناراحتی یا احساس عذاب وجدان وجود داشته باشد طرف مقابل شما را استثمار می‌کند. اما اگر با آرامش صحبت کنید طرف مقابل شما را فردی منطقی تلقی می‌کند که امکان دارد گاهی اوقات نیز نه بگویید. در این شرایط زبان بدن هم از اهمیت زیادی برخوردار است. سرتان را بالا بگیرید، حرکات دستان خود را کنترل کنید و با حالات دست‌تان روی گفته‌های خود تأکید کنید. در هنگام نه گفتن در چشمان طرف مقابل نگاه کنید نباید دو دل به نظر برسید با دست‌هایتان بازی نکنید و به گونه‌ای رفتار نکنید که انگار می‌شود با کمی اصرار نظرتان را تغییر داد.
در هنگام نه گفتن نیازی به عذر خواهی بیش از اندازه نیست و تنها گفتن عبارت (متاسفم) کفایت می‌کند. عذرخواهی زیاد شما را ضعیف نشان می‌دهد و فرد احساس می‌کند که با دادن پاسخ منفی به وی مرتکب اشتباهی شده‌اید. یک توضیح ساده و کوتاه برای بیان دلیل رد درخواست طرف مقابل کافی است، نیازی نیست در این مورد زیاد توضیح دهید یا متوسل به دروغ و بهانه‌تراشی شوید.
اگر واقعاً از گفتن پاسخ منفی احساس گناه می‌کنید می‌توانید پیشنهادی جایگزین بدهید، مثلاً می‌توانید بگویید (متأسفم من نمی‌تونم فردا با تو به مطب پزشک بیام چون امتحان دارم اما می‌تونم ماشینمو بهت قرض بدم چون فردا لازمش ندارم )
یک روش خیلی خوب برای افرادی که قدرت نه گفتن ندارند این است که پاسخ مثبت دهند، اما به این صورت که مثلاً وقتی کسی از شما درخواستی می‌کند بگویید( بله می‌تونم انجام بدم اما الان سرم خیلی شلوغ هست اگر اشکالی نداره موکول کنیم به دو هفته دیگه !) در این روش بدون اینکه احساس گناه کنید به وی غیرمستقیم نه گفته‌اید و هم اینکه کاری را برخلاف میل‌تان قبول نکرده‌اید.
وقتی متوجه درخواستی از سمت دیگران میشوید بهتر است چک لیست فعالیت‌هایتان را بررسی کنید تا به خاطر آورید که کارهای مهم‌تری هم برای انجام دادن دارید. گاهی برخی از افراد فکر می‌کنند وقت‌شان به اندازه دیگران با ارزش نیست. یاد بگیرید برای خودتان و وقت‌تان ارزش قائل شوید و دیگران را نیز متوجه این موضوع کنید تا بتوانید به راحتی نه بگویید. مودب و در عین حال قاطعانه نه بگویید. در این شرایط می‌توانید درکمال ادب قاطعانه پاسخ منفی دهید، اگر در کلام شما تردید احساس شد فرد اصرار می‌کند تا از شما پاسخ مثبت بگیرد بنابراین قاطع باشید و تغییر عقیده ندهید.
نه گفتن علاوه بر اینکه اعتماد بنفس شما را بالا می‌برد قاطعیت کلامی و رفتاری شما را نیز افزیش می‌دهد، سبب می‌شود وقت خود را صرف کارهایی کنید که به آن‌ها علاقه‌مند هستید و به اجبار به انجام کارهایی که به آن علاقه‌مند نیستید نمی‌پردازید، زمان خود را بهتر مدیریت می‌کنید و در برنامه‌های کوتاه مدت و بلند مدت‌تان خللی ایجاد نمی‌شود، احساس ارزشمندی می‌کنید و عزت نفس‌تان بالاتر می‌رود.
یکی از علل مهم در عدم توانایی نه گفتن کمبود اعتماد بنفس و عزت نفس است. فرد فاقد عزت نفس خود را ارزشمند نمی‌داند، به نیازها و درخواست‌های خود اهمیتی نمی‌دهد، زیرا آنان را مهم نمی‌داند، در عوض ایده و نظر و درخواست دیگران برایش ارزشمند به نظر می‌رسد و همین امر جلوی نه گفتن فرد را می‌گیرد، زیرا رضایت دیگران را مهم‌تر از احساس رضایت خودش می‌داند. این فرایند باطل ذهنی افراد با عزت نفس و اعتماد بنفس پایین است که قدرت نه گفتن را از آنان می‌گیرد.